رانندگی یک فعالیت پیچیده است که نیازمند هماهنگی شناختی، تصمیم‌گیری صحیح و واکنش سریع است. هرگونه اختلال در این فرآیند، به‌ویژه در اثر مصرف مواد مخدر یا مشکلات روانی، می‌تواند خطر تصادفات رانندگی را افزایش دهد. در این یادداشت، به بررسی تأثیر اعتیاد و سلامت روان بر ایمنی رانندگی پرداخته می‌شود.
آمار و اهمیت موضوع
به گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه بیش از 1.3 میلیون نفر در اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند و میلیون‌ها نفر دیگر دچار آسیب‌های جدی می‌شوند. در ایران نیز آمار تصادفات نگران‌کننده است و عوامل متعددی در بروز این حوادث نقش دارند. مصرف مواد مخدر، الکل و دخانیات، در کنار اختلالات روانی، از جمله مهم‌ترین عوامل افزایش خطر تصادفات رانندگی هستند.
نقش اختلالات روانی در تصادفات رانندگی
مشکلات روانی می‌توانند عملکرد شناختی و رفتاری رانندگان را مختل کنند. برخی از مهم‌ترین اختلالات مؤثر در تصادفات رانندگی عبارت‌اند از:
1. افسردگی
کاهش تمرکز و کندی شناختی
افزایش خستگی و خواب‌آلودگی
کاهش انگیزه و بی‌تفاوتی نسبت به قوانین رانندگی
خطر اقدام به خودکشی و رانندگی پرخطر
2. اضطراب
واکنش‌های بیش‌ازحد به محرک‌ها
افزایش استرس و تصمیم‌گیری‌های اشتباه
حملات پانیک و از دست دادن کنترل خودرو
3. اختلال دوقطبی
رفتارهای تکانشی و رانندگی پرخطر در دوره‌های شیدایی
کاهش توجه و افزایش احتمال تصادف در دوره‌های افسردگی
4. اسکیزوفرنی
درک نادرست از واقعیت و خطرات جاده‌ای
تأثیر توهمات و هذیان‌ها بر تصمیم‌گیری
حواس‌پرتی شدید و کاهش توجه به مسیر
5. ADHD (اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه)
بی‌توجهی به تابلوهای راهنمایی و قوانین
رفتارهای تکانشی و تغییر مسیر ناگهانی
رانندگی بی‌احتیاط و تمایل به سرعت غیرمجاز
نقش مصرف مواد، الکل و دخانیات در تصادفات رانندگی
1. الکل
کاهش سرعت واکنش و تأخیر در تصمیم‌گیری
اختلال در هماهنگی عضلانی و کنترل وسیله نقلیه
افزایش اعتمادبه‌نفس کاذب و رفتارهای پرخطر
2. مواد مخدر
مواد افیونی: کاهش سطح هوشیاری و خواب‌آلودگی
آمفتامین‌ها: افزایش تکانشگری و رفتارهای پرخطر
حشیش: کندی واکنش و کاهش توانایی پردازش اطلاعات
کوکائین: بی‌احتیاطی، پرخاشگری و تصمیم‌گیری غیرمنطقی
3. دخانیات
کاهش اکسیژن خون و افزایش خستگی
حواس‌پرتی هنگام مصرف سیگار
افزایش احتمال بیماری‌های قلبی و عروقی که ممکن است منجر به حملات ناگهانی شوند.
راهکارهای پیشنهادی
غربالگری سلامت روان رانندگان: بررسی سلامت روانی رانندگان حرفه‌ای و عمومی.
کنترل مصرف مواد مخدر و الکل: اجرای آزمایش‌های منظم برای رانندگان.
آموزش عمومی: افزایش آگاهی مردم درباره خطرات مصرف مواد و تأثیر آن بر رانندگی.
حمایت از افراد مبتلا به اختلالات روانی: ارائه خدمات روانشناختی به رانندگان نیازمند.
تصادفات رانندگی تنها یک مسئله ترافیکی نیستند، بلکه نشان‌دهنده مشکلات عمیق‌تری مانند اعتیاد و سلامت روان هستند. کمپین «نه به تصادف» فرصتی است برای پرداختن به این عوامل و نجات جان هزاران نفر.
0 دیدگاه